64 bity - po co nam to było?

Przeżyłeś już kilkanaście rewolucji w dziedzinie oprogramowania i sprzętu. Teraz trzeba się przygotować do następnej. Najdalej za rok zaczniesz się poważnie zastanawiać, czy przejść na 64-bitowy system operacyjny. Zebraliśmy dla ciebie kilka istotnych porad, które powinny to ułatwić.

Chcesz szybko obrabiać duże filmy wideo, w tym również kopiowane z nośników HD DVD i Bluray oraz nagrane z telewizji wysokiej rozdzielczości (HDTV)? Masz ochotę bawić się najnowszymi grami komputerowymi? A może jesteś architektem i zależy ci na zamontowaniu w komputerze karty graficznej z 1 czy 2 GB własnej pamięci? Jeżeli na którekolwiek z tych pytań odpowiedziałeś "tak", lada dzień będziesz musiał zainstalować 64-bitowy system operacyjny, bo odmiana 32-bitowa nie wystarczy.

Zamiast wstępu

Pewnie wiesz, że procesor twojego komputera wyprodukowała firma Intel albo AMD oraz że jest on taktowany z częstotliwością 0,5-3 GHz. Specjalista podkreśliłby ponadto jego kompatybilność ze zbiorem instrukcji x86. Właśnie dzięki niej możesz na nowoczesnej maszynie z procesorem Core 2 Duo uruchomić przedpotopowy Windows 3.11 lub grę "Dune 2".

Ewolucja procesorów ma wiele wspólnego z ewolucją organizmów żywych. W obu wypadkach nie można zrezygnować z dotychczasowych osiągnięć, bo to grozi katastrofą. Niektórzy inżynierowie spekulują, że nowoczesne układy Intela i AMD mogłyby być znacząco lepsze, gdyby w porywie serca ludzkość postanowiła przez cztery lata płacić producentom nowoczesnej elektroniki i oprogramowania. Naturalnie, nie spodziewając się niczego w zamian, a tylko cierpliwie oczekując, aż specjaliści orzekną: "Właśnie się przygotowaliśmy do przejścia z systemów 32- na 64-bitowe".

Niestety, w realnym życiu nie można wierzyć w gruszki na wierzbie czy w błyskawiczne wyprodukowanie 64-bitowego zamiennika każdej aplikacji na świecie. Nie da się utworzyć nowej wersji systemu operacyjnego, kiedy trzeba łatać starą.

Motorola kontra Intel

W latach dziewięćdziesiątych XX w. zwolennicy procesorów Motoroli przy każdej okazji podkreślali techniczną doskonałość tych układów. Podawali komputery firmy Apple jako przykład urządzeń idealnych. Nie byłoby w tym niczego złego - wojny o wyższość świąt Wielkiej Nocy nad świętami Bożego Narodzenia znane są w świecie elektroniki nie od dziś - gdyby nie to, że... mieli rację.

Kolejne wersje procesorów Intela przypominały najpierw chaty, później bloki, a wreszcie nowoczesne wieżowce na kurzej łapce. Wsteczna kompatybilność była błogosławieństwem i przekleństwem architektury x86. W 1994 roku specjaliści z Intela i HP ogłosili swoje plany: po procesorze P6 miał nadejść układ zwany P7, w którym kurza łapka zostanie bezlitośnie obcięta, a zamiast niej pojawią się mocne, betonowe fundamenty. Starsze oprogramowanie miało być napisane niemal od początku, nowe zostałoby poddane daleko idącej optymalizacji. P7 miał kilka istotnych zalet, ale za jedną z najważniejszych uznano jego 64-bitowość.

Procesor 64-bitowy - co to znaczy?

Mówienie o "bitowości" procesora może zaprowadzić na manowce tego, kto nie będzie pamiętał, o czym dyskutuje. Dla przykładu: już procesor Pentium dysponował 64-bitowej szerokości szyną łączącą CPU i FPU (wbudowaną jednostkę zmiennoprzecinkową), jednak tylko odważni lub lekkomyślni dziennikarze nazywali go układem 64-bitowym.

Pierwszym prawdziwie 64-bitowym procesorem kompatybilnym jednocześnie ze zbiorem instrukcji x86 był Athlon 64 firmy AMD. Co oznaczało to 64 w jego wypadku? Wbrew pozorom, nie chodziło o podwojoną szybkość pracy, dodatkowe megaherce czy zupełnie nową jakość. Przedstawiciele Intela powiedzieliby pewnie, że Athlon 64 był tylko ulepszoną, oczyszczoną ze zbędnych naleciałości, odświeżoną wersją starego Athlona. Zwolennicy AMD oraz użytkownicy nieco trzeźwiej patrzący na świat zgodziliby się z powyższą opinią - z tą drobną różnicą, że zamiast słowa "tylko" woleliby użyć "aż".

Kto potrzebuje więcej niż 4 GB RAM?

Nawet obecnie różnica między procesorami 32-bitowymi i 64-bitowymi jest dla przeciętnego użytkownika nieistotna. A jednak tuż za progiem czekają kolejne wyzwania: Microsoft wyraźnie zachęca firmy do stosowania 64-bitowych platform w serwerach WWW i baz danych; niektóre wersje aplikacji (np. serwer pocztowy Exchange 2007) w ogóle nie są udostępniane w edycjach 32-bitowych. Choć systemy 64-bitowe przyjmują się wolniej niż pierwotnie zakładano, wiele korporacji nie potrafiłoby już bez nich żyć.

Lada dzień 32-bitowa przestrzeń adresowa stanie się za ciasna nie tylko w wypadku baz danych. Okaże się niewystarczająca, jeśli na karcie graficznej (kartach graficznych) będziesz miał zbyt dużo pamięci - w urządzeniach PCI Express i AGP procesor komputera musi mieć bezpośredni dostęp do RAM na karcie. Korzystając z 32-bitowego systemu operacyjnego, nie ma co marzyć o pracy nad zajmującymi dziesiątki gigabajtów filmami wideo, o szybkiej kompresji czy wydajnym mapowaniu plików DVD podczas ich obróbki.

Co oferuje rynek?

Zacząłeś się z pewnością zastanawiać, czy są 64-bitowe systemy operacyjne na które stać przeciętnego użytkownika. Mamy dla ciebie dobrą wiadomość: są. Możesz skorzystać z wielu dystrybucji Linuksa - polecamy bezpłatne Ubuntu, openSUSE lub komercyjną wersję SUSE Linux Enterprise Desktop - z Mac OS X 10.5 (tylko do komputerów Apple), OpenSolarisa albo Windows.

Systemy Microsoftu do komputerów biurkowych dostępne są w dwóch wersjach: XP Professional x64 i Vista x64. Pierwszy potrzebuje mniej pamięci, ale ma problemy z nowoczesnym sprzętem, drugi wymaga potężniejszej maszyny, jednak dysponuje bogatszą bazą sterowników.

Oprócz wspomnianych wersji jest duża grupa systemów operacyjnych nadających się bardziej do zastosowań korporacyjnych, m.in. Windows Server 2003 (bardzo bliski krewniak XP Professional x64 oraz Visty x64), komercyjne Linuksy, Uniksy. Jednak ich ceny i możliwości nijak się mają do potrzeb przeciętnego użytkownika, dlatego pozostawimy je na uboczu.