Dyski pod lupą - Jak sprawdzić i monitorować stan dysku twardego

Ze wszystkich elementów, z których składa się Twój komputer, niewiele wymaga więcej uwagi i troski niż dysk twardy. Zapewnienie odpowiednich warunków pracy, stabilnego zasilania czy nawet defragmentacja (w przypadku dysków mechanicznych) to przykłady tego, co możesz zrobić by przedłużyć życie nośnika. Jednak bez względu na to, jak dobrze o niego zadbasz, w pewnym momencie dysk w końcu zawiedzie. Czasami można przewidzieć kiedy to nastąpi. Jednak najczęściej dzieje się to nagle, gdy akurat jesteś w środku projektu.

Dyski twarde to skomplikowane małe urządzenia. Podstawowymi elementami są talerze magnetyczne, na których znajdują się dane, a także głowica odczytująca i zapisująca dane. Te ruchome części to wielka zaleta i duża wada Twojego napędu. Jedno niefortunne upuszczenie laptopa lub nagły ruch obudowy komputera stacjonarnego i dysk może ulec nieodwracalnemu uszkodzeniu. Również czas działa tutaj na niekorzyść, ponieważ w pewnym momencie możesz doświadczyć również awarii napędu. Dlatego dyski mechaniczne wymagają dokładniejszego monitorowania niż SSD, które nie zawierają ruchomych części. Choć nośniki półprzewodnikowe również ulegają awarii to z zupełnie innych przyczyn.

Zobacz również:

• Najlepsze dyski SSD M.2 do 400 złotych. Dyski M.2 w dobrej cenie
• Najlepsze dyski SSD 2023. Który dysk SSD M.2 kupić?
• Najlepsze dyski SSD M.2 do 200 złotych. Najtańsze dyski M.2 w 2023 roku

Oto jak sprawdzić stan Twojego dysku twardego.

Bądź mądry - sprawdź SMART

Pierwszym i głównym narzędziem do otrzymania informacji o dysku twardym jest funkcja Self-Monitoring, Analysis and Reporting Technology, czyli w skrócie SMART. System ten jest wbudowany w większość dysków twardych mechanicznych oraz SSD i jest przeznaczony do zgłaszania awarii lub problemów z nośnikiem. Choć producenci napędów mogą stosować własne podejście do raportowania SMART, to generalnie zwracają uwagę na podobne aspekty wydajności, takie jak współczynniki błędów odczytu, wstrząsy mechaniczne, temperatura , czasu pracy. System SMART działa w sposób ciągły, a weryfikacja zbieranych przez niego danych jest możliwa z poziomu systemu operacyjnego. Najprostszym sposobem jest użycie narzędzia dostępnego z poziomu wiersza poleceń Windows WMIC. Po wpisaniu komendy : “wmic diskdrive get model,status”. Zostanie wyświetlona lista dostępnych nośników oraz ich status. Co prawa narzędzie to przedstawia prosty wynik w postaci OK/NIE, ale do dobre miejsca do rozpoczęcia diagnostyki.

Oprogramowanie dodatkowe – CrystalDiskInfo

Jeśli chcesz coś bardziej szczegółowego, inną opcją jest użycie CrystalDisk Info. Ten darmowy program umożliwia wyświetlenie wielu informacji o Twoich dyskach zainstalowanych w komputerze. CrystalDisk Info wyświetla stan każdego nośnika za pomocą systemu kodowania kolorami:

• Dobry (niebieski)
• Ostrzeżenie (żółty)
• Zły (czerwony)
• Nieznany (szary)

Jeżeli z dyskiem nie występują żadne problemy, status powinien być określony jako “dobry”. Jeżeli natomiast zobaczysz inne odczyty w programie, warto zabezpieczyć z niego dane i mieć go na oku.

Kolejna przydatna, zwłaszcza w przypadku nośników SSD, jest informacja umieszczona się w prawym górnym rogu okna programu. Pokazuje ona ilość danych zapisanych na dysku. Jest to ważne, ponieważ większość, jeśli nie wszystkie dyski SSD oceniają swoją wytrzymałość na podstawie tego parametru. Dodatkowo nośniki półprzewodnikowe przeważnie mają również określony górny limit zapisanych danych, zawarty w warunkach gwarancji. Możesz również sprawdzić, ile razy napęd był włączony i ile godzin był uruchomiony. Statystyki te są ważne tylko w przypadku dysków mechanicznych i nie mają znaczenia w kontekście nośników SSD.

Dodatkowo w środkowej części panelu znajduje się kilka przydatnych informacji do sprawdzenia, m.in czy dysk NVMe działa z maksymalną przepustowością. W dzisiejszych czasach, gdy płyty główne mają wiele złącz M.2, warto dokładnie sprawdzić, czy używane gniazdo wykorzystuje wszystkie 4 linie sygnałowe, a nie dwie bądź jedną, oraz która wersja interfejsu PCIe jest obsługiwana.

Pamiętaj też, że większość producentów nośników SSD udostępnia również własne, dedykowane oprogramowanie do zarządzania dyskami, czy sprawdzania ich stanu zużycia.

Naprawa struktury plików

Niestety status SMART nie jest w 100% nie zawodny. Odnosząc się do starszych już badań opublikowanych przez Google w 2007 roku, aż 36% dysków nie wykazywało żadnych problemów ze SMART przed awarią. Podobnymi wynikami podzielił się Backblaze - firma zajmująca się przechowywaniem i tworzeniem kopii zapasowych w chmurze. Jak podali w 2016 roku, aż 24% nośników używanych w centrum danych ulega awarii bez zgłaszania problemów w żadnym, z pięciu śledzonych atrybutów SMART.

Chociaż SMART jest przydatnym narzędziem do monitorowania stanu dysku, należy również zwracać uwagę na zachowanie i dźwięki dysku. Jeśli na przykład zaczniesz słyszeć zgrzyty dochodzące z komputera, najprawdopodobniej jest to dysk twardy. Albo jego koniec jest bliski, albo wkrótce zacznie działać nieprawidłowo.

Nawet jeśli nie słyszysz dziwnych dźwięków, uszkodzony dysk może powodować dziwne zachowanie Twojego komputera. Do najczęstszych objawów awarii możemy zaliczyć zawieszania sytemu, bluescreeny, dużą liczbę komunikatów o błędach, nazwy folderów lub plików zawierające dziwne znaki, spowolnienie pracy komputera. Większość z tych problemów jest dość wyraźnym znakiem, że życie Twojego dysku dobiega końca, ale nie zawsze.

Najpierw sprawdź, czy sterowniki urządzeń pamięci masowej są aktualne. Jest to podstawowy krok do identyfikacji usterki dowolnego komponentu i może poprawić wydajność dysku, jeśli wystąpią problemy. Sterowniki najczęściej są dostępne na stronie producenta twojej płyty głównej, czy laptopa. Mogą być również zawarte w paczce zawierającej oprogramowanie dla chipsetu.

Drugim krokiem jest uruchomienie wbudowanego narzędzie wiersza polecenia „chkdsk” (sprawdź dysk) systemu Windows. Dla tych, którzy chcą zachować szczególną ostrożność, warto uruchamiać go co kilka miesięcy. W tym celu, musisz otworzyć okno wiersza poleceń, co można szybko zrobić, wpisując „cmd” w polu wyszukiwaniu w menu Start systemu Windows. Potem wystarczy kliknąć, prawym przyciskiem myszy i wybrać z menu Uruchom jako administrator. W wyświetlonym oknie wpisujemy komendę:

Chkdsk “litera dysku:” /F w przypadku dysków SSD bądź Chkdsk “litera dysku:”/F /R np. chkdsk d: /r

Opcja / F koncentruje się na naprawie błędów systemu plików, podczas gdy opcja / R sprawdza również uszkodzone sektory fizyczne na dysku. Z tego powodu nie używaj opcji / R na dysku SSD, ponieważ nie jest ona przeznaczona dla dysków półprzewodnikowych. Należy też pamiętać, że wybranie opcji naprawy może skutkować dość długą analizą i wymuszeniem ponownego uruchomienia systemu System Windows jest ustawiony na automatyczne uruchamianie programu chkdsk, w momencie wykrycia błędów, więc możesz zostać ostrzeżony o problemach przed ręcznym uruchomieniem tego narzędzia.

Co dalej – jak się chronić?

Dobrym zwyczajem jest zadbanie o prawidłowe warunki pracy Twoich nośników. Podobnie jak pozostałym komponentom znajdującym się w środku Twojej obudowy, dyskom twardym szkodzi wysoka temperatura. Z tego powodu dobrze wentylowana obudowa zawierająca min. 2 wentylatory to podstawa. Dodatkowo unikaj skupisk kabli, wkoło nośników. Skutecznie utrudniają one przepływ powietrza. W przypadku dysków M.2 warto również rozważyć zakup dodatkowego radiatora, jeżeli ani producent nośnika, ani nasza płyta głownia nie zapewnią tej opcji. Wpłynie to pozytywnie zarówno na żywotność jak i na wydajność napędu.

Aby uniknąć najgorszych skutków awarii dysków, upewnij się, że regularnie tworzysz kopie zapasowe. Możesz sprawdzić nasz poradnik Jak tworzyć i przywracać kopię zapasową w systemie Windows 10/Windows 11. Dobrym pomysłem jest również skorzystanie z usługi tworzenia kopii zapasowych w chmurze, aby mieć trzecią kopię danych poza domem czy siedzibą firmy.

Gdy zauważysz poważne błędy dysku twardego, których nie można naprawić za pomocą opisanych wyżej metod, nadszedł czas, aby jak najszybciej wymienić dysk. Pamiętaj nawet jeśli udało Ci się te błędy naprawić, prawdopodobnie wydłużyłeś żywotność napędu, ale nadal dobrze jest go wymienić i uniknąć bolesnej utraty danych.