Kodeks 46

Psychologiczne science fiction, pokazujące jak już wkrótce wyglądać może nasze życie: wśród komputerów, kart z zapisanym na nich kodem DNA; w raju, który łatwo może okazać się więzieniem.

Kilkakrotnie nagrodzony film science fiction, w którym uwaga twórców skoncentrowała się nie na wizji przyszłości świata, lecz na psychice żyjących w nim ludzi. Na dodatek jest to klasyczny melodramat, czyli opowieść o miłości dwojga kochanków, którzy ze względu na swoją sytuację życiową nie mogą się połączyć. W rzeczywistości Kodeks 46 okazuje się koktajlem schematów społecznych i wynika z niego nie całkiem chyba zamierzona przez reżysera Michaela Winterbottoma konkluzja, że w przyszłości nie zaskoczy nas nic nowego: będziemy się poruszać ciągle wśród tych samych problemów, urazów, ograniczeń i odruchów.

William (Tim Robbins) jest futurystycznym inspektorem śledczym, który dzięki wszczepieniu wirusa empatii jest w stanie wykryć każde kłamstwo, a więc także każde przestępstwo. Maria - grana przez jedną z najzdolniejszych aktorek młodego pokolenia, dwukrotnie nominowaną do Oscara Samanthę Morton - popełniła wykroczenie, bo dopomogła znajomemu w zdobyciu lewych papierów, pozwalających mu odbyć wymarzoną podróż do Indii w poszukiwaniu rzadkiego gatunku nietoperzy. Tak naprawdę to nie były "papiery", tylko elektroniczny dowód osobisty - "papelle", zawierający identyfikację kodu DNA i dający posiadaczowi rodzaj ochrony, umożliwiającej mu swobodne przemieszczanie i przebywanie w strefach bezpiecznego życia. Bo świat przyszłości nie jest bezpieczny. Rozmaite, zdefiniowane i tylko wyspekulowane, zagrożenia czyhają na ludzi na każdym kroku. Dlatego stworzono wydzielone miasta-państwa (jak w starożytnej Grecji), w których usunięto wszelkie niebezpieczeństwa i zorganizowano coś w rodzaju raju na ziemi. Tyle że ludzie w sztucznych rajach nie są szczęśliwi i ciągle marzą o wolności. Jednym z jej przejawów może okazać się miłość, w raju ściśle kontrolowana za pomocą "papelle", by uchronić przed kontaktem seksualnym pary z niepasującymi kodami DNA. Brzmi fantastycznie, ale nie ma w tym nic nowego, bo przecież nawet w starożytnym wieku XX lekarze wyławiali pary, u których występował tzw. konflikt serologiczny (czyli niezgodność grup krwi u małżonków) i odradzali im posiadanie potomstwa, gdyż organizm matki w takim wypadku wytwarza antyciała atakujące rozwijające się w niej dziecko. I także w takich wypadkach zakochani czasem postanawiali sprzeciwić się medycynie i ryzykowali ciążę. I czasem im się udawało. Wiem, bo sam w taki właśnie sposób przyszedłem na świat.

Ale w "Kodeksie 46" owa niezgodność DNA (czyli konflikt serologiczny w wydaniu futurystycznym) urasta do rangi melodramatycznego nieszczęścia, grzebiącego szanse na zrealizowanie uczucia między inspektorem z wszczepionym wirusem empatii a zbuntowaną dziewczyną, którą William najpierw zdekonspirował, a potem z nią uciekł do dzikiego, niechronionego świata, wyglądającego zupełnie jak ten nasz, tu i teraz. Ta miłość nie może się jednak spełnić; futurystyczne kontrolujące ludzi państwo ma na to sposoby - on o wszystkim zapomni i wróci do żony, ona podąży swoją ścieżką, przyjmując na siebie bagaż odpowiedzialności i wspomnień. I to jest niestety skucha - banał niegodny gatunku science fiction. Proponuję jednak przymknąć nań oko, bo film zrobiony jest misternie, scenariusz zawiera wiele interesujących drobiazgów, zaś aktorzy grają świetnie i zgrabnie unikają znanych z innych filmów science fiction schematów. Po obejrzeniu Kodeksu 46 jest o czym myśleć, choć wywołane filmem myśli nie doprowadzą nas do odkrycia żadnych nowych obszarów. Jednak taka gimnastyka na pewno nam nie zaszkodzi.

Tomasz Raczek Krytyk filmowy i wydawca. Prowadzony przez niego Instytut Wydawniczy Latarnik wydaje książki poświęcone filmowi i mediom. Autor książek "Pies na telewizję", "Karuzela z madonnami" i "Karuzela z herosami". Z Zygmuntem Kałużyńskim stworzyli duet znany z telewizji, publikacji prasowych (Wprost) i książek: "Poławiacze pereł", "Perłowa ruletka" oraz pięciotomowego leksykonu filmowegona XXI wiek "Perły kina". Dyrektor ds. repertuaru filmowego Kina Domowego - Magazynu DVD.