Małe, silne pingwiniątka

Linux to mało wymagający system dla wymagających użytkowników. Do poprawnego działania nie potrzebuje najszybszych procesorów, gigantycznej pamięci czy akceleratorów graficznych, jak niektórzy z jego konkurentów. Jądro systemu, wraz z zestawem wybranych narzędzi, z powodzeniem zmieści się na jednej, dwóch dyskietkach.

Wśród wielu dystrybucji systemu Linux szczególną pozycję zajmują tzw. minidystrybucje - systemy mieszczące się na jednej lub kilku dyskietkach, płycie CD lub zajmujące nie więcej niż 40-200 MB na twardym dysku. Ich zaletą jest również to, że nie wymagają tworzenia na dysku nowej, linuksowej partycji, co ma niebagatelne znaczenie zarówno dla użytkowników początkujących, jak i tych, którzy chcieliby jedynie zapoznać się z systemem, bez wprowadzania zasadniczych zmian na dysku. W wypadku minidystrybucji system uruchamiany jest bezpośrednio z nośnika albo można go zainstalować na partycji DOS/Windows. Systemy jednodyskietkowe ładowane są bezpośrednio z dyskietki, która zawiera kompletny, działający system, skonfigurowany do konkretnego celu. Wielodyskietkowe (najczęściej dwudyskietkowe) na jednym nośniku zawierają zazwyczaj samo jądro systemu, na drugim - system plików ładowany do pamięci RAM, dzięki czemu mogą pomieścić więcej komponentów. Dystrybucje ramdyskowe ładowane są z systemu DOS programem loadlin, który po zainstalowaniu jądra wczytuje plik zawierający obraz ramdysku. Na podobnej zasadzie działają dystrybucje dosowe UMSDOS, w tym wypadku jednak system plików umieszczany jest na partycji FAT. Dystrybucje te korzystają ze specjalnego systemu plików UMSDOS, dzięki któremu wszystkie pliki Linuksa instalowane są w jednym katalogu. System jest uruchamiany prostym plikiem wsadowym z poziomu DOS-u, a jego usunięcie polega na skasowaniu jednego katalogu. Minidystrybucje na płytach CD-ROM, to przeważnie tzw. Live CD, płyty bootowalne, które ze względu na pojemność nośnika są najbardziej rozbudowane, zawierają najwięcej komponentów dodatkowych. Minidystrybucję uruchomić można nawet na starych maszynach, wyposażonych w niewiele pamięci RAM, i to pozbawionych twardego dysku. Nie ma również większego problemu z utworzeniem dyskietki instalacyjnej czy uruchomieniem systemu. Najczęściej cała operacja sprowadza się do nagrania na sformatowaną dyskietkę tzw. obrazu - image - dyskietki. W systemie DOS/Windows posłuży do tego program rawrite.exe, uruchamiany w poniższy sposób:

rawrite.exe xxx.img a:

gdzie xxx.img to nazwa pliku z obrazem binarnym.

W systemach uniksowych można użyć polecenia:

dd if=xx.img of=/dev/fd0

Niekiedy, w zależności od dystrybucji, mogą to być również polecenia:

./makefloppy.sh

lub

./install.s

Na szczęście każda minidystrybucja, po rozpakowaniu, zawiera plik typu readme lub FAQ, w którym znajdziemy szczegółowe informacje dotyczące instalacji i użytkowania systemu.

Stare, ale jare

Choć minidystrybucje to żadna nowość, wręcz przeciwnie, wielu projektów już się nie rozwija, wciąż znajdują zwolenników, głównie ze względu na swoje możliwości - przede wszystkim poznawcze, edukacyjne. Każdy użytkownik może teraz wypróbować działanie systemu Linux, zapoznać się z podstawowymi narzędziami, połączyć z Internetem, i to bez żadnego ryzyka, towarzyszącego np. tworzeniu partycji linuksowej czy instalowaniu dwóch systemów operacyjnych na jednym dysku. Minidystrybucje to również wygoda. Wystarczy mieć przy sobie jedną dyskietkę i można używać niemal dowolnego komputera w dowolnym miejscu na świecie. Osobną kategorią są minidystrybucje "ratunkowe", pozwalające na uruchomienie komputera z uszkodzonym systemem czy twardym dyskiem, a także na jego naprawę (zawierają narzędzia do zarządzania partycjami, edycji plików konfiguracyjnych itp). Jeszcze inna kategoria to dystrybucje przeznaczone głównie dla administratorów sieci, pozwalające np. na uruchomienie routera, serwera dostępowego do Internetu czy firewalla. W pewnym sensie za minidystrybucje można również uznać systemy przeznaczone nie tylko do określonych zastosowań, ale często także dla określonych użytkowników, np. edukacyjne wersje Knoppiksa, dystrybucja SkoleLinux, dystrybucje rozprowadzane na bootowalnych płytach CD i przeznaczone do odtwarzania multimediów, takie jak Movix i Cinemix czy DeMuDi (Debian Multimedia Distribution). Ta ostatnia kierowana jest przede wszystkim do komputerowych muzyków. Zdecydowana większość dostępnych w dystrybucji pakietów to specjalistyczne oprogramowanie muzyczne, m.in. miksery, odtwarzacze, oprogramowanie dla didżejów, samplery, syntezatory, aplikacje MIDI, edytory dźwięku, rejestratory, narzędzia do strumieniowego przesyłania plików audio. Oczywiście, tego typu dystrybucje, bogate w oprogramowanie, nie mieszczą się już na jednej czy dwóch dyskietkach.

Minidystrybucje zajmują niewiele miejsca, a mogą pracować nawet w trybie graficznym z wykorzystaniem X-Window System.

Dla każdego coś... małego

Na brak wyboru, podobnie jak w wypadku "dużych" dystrybucji, nie można narzekać. Zacznijmy od własnego podwórka. Polski projekt, Pocket Linux, to jednodyskietkowy system linuksowy przeznaczony do szybkiej zamiany zwykłego komputera w bezpieczną stację roboczą używającą protokołu ssh (Secure Shell) do połączeń ze zdalnymi hostami. Oprócz obsługi stacji wyposażonych w kartę sieciową obsługiwane są również maszyny wyposażone w modem, który jest automatycznie wykrywany. Alfa Linux to dystrybucja oparta na Slackware, mieszcząca się na dwóch dyskietkach (na drugiej są programy użytkowe i na niej jest zapisywana konfiguracja systemu), oferuje podstawowe programy sieciowe, m.in. klienta IRC, przeglądarkę WWW - Lynx, edytor Pico, nslookup. cLIeNUX to "Linux zorientowany na użytkownika" (client-use-oriented Linux) - obsługuje ok. 250 poleceń uniksowych, zawiera arkusz kalkulacyjny działający w trybie tekstowym, a nawet... kilka znakowych gier. Floppix to miniaturowa wersja Debiana i tym samym znakomite narzędzie edukacyjne. Zawiera sporo programów i pozwala na naukę posługiwania się Linuksem bez konieczności instalowania go na dysku. LOAF (Linux On A Floppy) dostępny jest w różnych wersjach, w zależności od obsługiwanych kart sieciowych. muLinux obsługuje protokół PPP, karty sieciowe, dystrybuowany jest z dyskietkami zawierającymi dodatkowe narzędzia, system X-Window, menedżery okien itp. W skład dystrybucji wchodzą nawet: prosty serwer WWW, specjalna wersja sendmaila, serwer FTP, telent/SSH, firewall, przeglądarki WWW, klient FTP, news i IRC oraz specjalna, miniaturowa wersja programu fetchmail do odbioru poczty. Mało tego, jest nawet kilka gier i programów muzycznych. Można zatem powiedzieć, że to pełnowartościowa dystrybucja, jedynie w nieco miniaturowym wymiarze. DLX - dystrybucja w całości startująca z jednej dyskietki, umożliwia uruchomienie linuksowego klienta FTP na niemal dowolnym pececie, bez względu na zainstalowany na nim system operacyjny. Obsługuje również napędy ZIP. Z kolei Monkey Linux, kompletny system rozprowadzany na pięciu dyskietkach, może być zainstalowany na dysku DOS/FAT32, i to bez podziału na partycje. Na dysku instaluje się również DragonLinux, ale i w tym wypadku nie trzeba dzielić twardego dysku na partycje, dystrybucja korzysta bowiem z systemu UMSDOS. DragonLinux umożliwia łatwe łączenie się z Internetem (przez modem i sieć lokalną), zawiera pełny zestaw narzędzi znakowych, programy Lynx, Pico, Pine, IRC, a nawet system X-Window i graficzne środowisko użytkownika KDE. Wyjątkowo specyficzną dystrybucją jest ELKS (Embeddable Linux Kernel Subset) - przeznaczony do procesorów 8086, 8088 oraz 80286. Głównym jej zadaniem jest przygotowanie wersji Linux do różnych kontrolerów przemysłowych, automatów i innych systemów typu "embedded", gdzie używane są procesory 8080/88. Do uruchomienia ELKS wystarczy około 640 KB RAM, cały system zajmuje jedynie ok. 900 KB.

Konfiguracja urządzeń i połączeń sieciowych w dystrybucji Pocket Linux przeprowadzana jest już na etapie instalacji.