Wstrząs anafilaktyczny po szczepionce - co to jest? [Aktualizacja 17.02.2021r]

Zarówno w Polsce, jak i w znacznej części innych państw na świecie, rozpoczęto już intensywny proces szczepienia obywateli przeciwko Covid-19. Choroba, która od miesięcy sieje spustoszenie na świecie bynajmniej nie jest jednak w odwrocie, co pokazują choćby codzienne raporty na temat ilości zachorowań i zgonów, mających miejsce z jej przyczyny. Tym bardziej istotne jest szczepienie się i dalsze przestrzeganie restrykcji oraz obostrzeń sanitarnych. Wielu ludzi obawia się jednak wystąpienia potencjalnych skutków ubocznych w wyniku przyjęcia szczepionek (więcej na ten temat znajdziecie tutaj). Choć statystycznie prawdopodobieństwo pojawienia się takowych jest niewielkie, to jednak możliwość taka istnieje i należy podchodzić do tego tematu rozsądnie.

Czym jest wstrząs anafilaktyczny?

Wstrząs anafilaktyczny (inaczej anafilaksja) jest jednym z najczęściej pojawiających się, w kontekście efektów ubocznych szczepień na Covid-19, określeń. Czym on właściwie jest? Najprościej rzecz ujmując, jest to ostra reakcja alergiczna organizmu, pojawiająca się w przypadku styczności z konkretnym alergenem. Potrafi on być bardzo niebezpieczny nie tylko dla zdrowia, ale także dla życia człowieka a spóźniona reakcja na jego wystąpienie może skutkować nawet śmiercią. Lista potencjalnych alergenów jest bardzo duża, a możliwość wystąpienia reakcji alergicznej oraz jej natężenie są bardzo indywidualne i uzależnione od organizmu danej osoby.

Na szczytach list najpowszechniejszych alergenów znajdują się m.in. orzechy, owoce morza, kurz czy produkty mleczne. Jednak alergenem może być niemal wszystko, łącznie z substancjami chemicznymi wchodzącymi w skład leków. Podobnie jest w przypadku takich środków farmaceutycznych, jak szczepionki i podawane przeciwko wirusowi SARS-CoV-2 preparaty nie są tu wyjątkiem.

Co można zrobić, aby nie dostać wstrząsu anafilaktycznego po szczepieniu?

Właściwie, zakres naszych możliwości jest bardzo ograniczony. Problem z alergiami jest bowiem taki, że wykrywa się je dopiero w momencie wystąpienia reakcji alergicznej, która w skrajnych przypadkach przybiera formę wstrząsu anafilaktycznego. Dopiero to jest zazwyczaj przesłanką do przeprowadzenia odpowiednich badań. Jeśli więc do tej pory nie stwierdzono u nas wrażliwości na jakieś substancje to albo nie jesteśmy na nie uczuleni, albo nie mieliśmy jeszcze z nimi styczności, przez co alergia się nie ujawniła. Tak czy inaczej, nie możemy nic zdziałać i mieć nadzieję, że jednak nasz organizm nie zareaguje negatywnie na skład szczepionki na Covid-19.

Sprawa wygląda trochę inaczej w przypadku osób ze zdjagnozowaną alergią na poszczególne związki. Powinny one wnikliwie sprawdzić skład poszczególnych, aplikowanych szczepionek na SARS-CoV-2 (Pfizer, Moderna, AstraZeneca). Jeśli rozpoznano u nas nadwrażliwość na którykolwiek ze składników, w żadnym wypadku nie powinniśmy zachowywać tej informacji dla siebie ani przyjmować danej szczepionki. Należy o tym fakcie niezwłocznie poinformować podczas rejestrowania terminu szczepień. Jeśli tylko będzie to możliwe, zostaniemy skierowani do przyjęcia konkretnego, nie zawierającego szkodliwych dla nas związków preparatu.

Anafilaksja podczas szczepienia na Covid-19 – jak się zachować i co się z tym wiąże?

Ewentualne wystąpienie reakcji alergicznej na szczepionkę na koronawirusa, a także potencjalny wstrząs anafilaktyczny, powinny wystąpić w krótkim czasie od podania preparatu. Z tego właśnie względu, po iniekcji substancją przeciw wirusowi SARS-CoV-2 zalecane jest pozostanie na terenie placówki jeszcze przez przynajmniej pół godziny od zastrzyku. Ma to na celu umożliwienie obserwacji pacjenta pod kontem zaistnienia negatywnych reakcji organizmu na szczepionkę. Jeśli w tym czasie poczujemy, że dzieje się z nami coś złego lub odstającego od normalnego samopoczucia, powinniśmy niezwłocznie poinformować o tym kogoś z obsługi punktu szczepień.

O ile zdarzenie będzie wynikiem wystąpienia uczulenia, to możliwe, że wystarczą środki odczulające. W przypadku wystąpienia jednak wstrząsu anafilaktycznego, prawdopodobnie konieczna będzie hospitalizacja, tym jednak zajmie się personel.

Narodowy Program Szczepień a wstrząs anafilaktyczny

W ramach Narodowego Programu Szczepień planowane jest utworzenie specjalnego Funduszu Kompensacyjnego, w ramach którego będą wypłacane odszkodowania dla osób, u których wystąpiły negatywne skutki uboczne zastosowanych szczepionek na koronawirusa. Potencjalne odszkodowania będą wynosić od 10 do nawet 100 tyś. złotych, a ubiegać się o nie można w dwóch przypadkach:

• Wystąpienia silnego wstrząsu anafilaktycznego (wymagającego co najmniej 14 dni hospitalizacji)
• Pojawienia się innych efektów ubocznych, w wyniku których konieczna będzie hospitalizacja przez okres minimum 14 dni.

Wysokość odszkodowania uzależniona będzie od stopnia natężenia zaistniałych skutków negatywnych szczepienia.

Nie powinniśmy się jednak nadmiernie zamartwiać, ponieważ ryzyko wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego u osoby, u której nie wykryto wcześniej nadwrażliwości na jakiś składnik szczepionki, jest naprawdę niewielkie. W trakcie 250 tys. iniekcji, przeprowadzonych dotychczas na terenie Polski, coś takiego spotkało zaledwie jedną osobę. Znacznie większe jest więc ryzyko zakażenia koronawirusem i wystąpienia skutków ubocznych zachorowania na Covid-19.

Aktualizacja [17.02.2021r.]

Zbadano dokładniej przypadki wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego wskutek iniekcji preparatami Pfizera i Moderny. Obecne obserwacje są o tyle wymierne, że już wiele osób zostało zaszczepionych tymi substancjami, więc było też znacznie większe grono osób do sprawdzenia, które w tym wypadku obejmowało szczepienia na terenie Stanów Zjednoczonych przeprowadzone w okresie od 14 grudnia 2020r. do 18 stycznia 2021r.

Jak wynika z informacji opublikowanych na łamach JAMA Insights, wśród prawie 10 milionów pacjentów, którzy otrzymali preparat Pfizera, zarejestrowano zaledwie 47 przypadków wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego. W przypadku substancji Moderny natomiast, sprawdzono ponad 7,5 miliona osób, z czego pojawiło się 19 takich sytuacji.

W ujawnionym raporcie zaznaczono także, że wstrząs anafilaktyczny wskutek szczepienia przeciw koronawirusowi, w przypadku Pfizera i Moderny występuje około 10 minut po iniekcji.