Wiersz poleceń Windows - jak z niego korzystać?

Proste polecenia wpisywane w wierszu poleceń - czyli konsoli tekstowej - okazują się bardzo pomocne w codziennym używaniu systemu. Niektóre z nich pozwalają znacznie szybciej i wygodniej osiągnąć określone cele niż ich odpowiedniki w graficznym interfejsie Windows. Zwłaszcza, jeśli musimy przekopywać się przez ustawienia. Wraz z wprowadzeniem powłoki graficznej jako głównego elementu obsługiwania Windows, tryb tekstowy coraz bardziej uchodzi za wysłużony i przestarzały. Zupełnie niesłusznie, ponieważ wciąż jest bardzo praktyczny.

Skąd zatem te opinie? Po pierwsze - aby korzystać z wiersza poleceń, trzeba znać składnię i komendy. To znacznie bardziej złożone rozwiązanie niż w przypadku klikania w odpowiednie ikonki. Po drugie - wiersz poleceń trzeba aktywować i nie jest on pod ręką. Trochę to niewygodne. A dlaczego warto poznać jego możliwości? Zaleta poleceń konsolowych to - oprócz ich doraźnego działania - możliwość umieszczania ich plikach wsadowych i skrótach. Pierwsza z wymienionych możliwości pozwala tworzyć skrypty składające się z wielu przetwarzanych jedno po drugim poleceń, druga zaś umożliwia wygodne inicjowanie poleceń dwukrotnym kliknięciem myszy. Alternatywnie można zlecić automatyczne wykonywanie ich podczas uruchamiania Windows.

Zobacz również:

• 8 sposobów na otwarcie Wiersza Polecenia w Windows

Uruchamianie wiersza poleceń i zasady wprowadzania komend

Aby uruchomić wiesz poleceń, naciśnij równocześnie klawisze Windows + R. W okienku "Uruchom" wpisz cmd. Gotowe, masz "czysty" wiersz poleceń. Ale konsola może automatycznie przeskoczyć do folderu otwartego w Eksploratorze. W tym celu kliknij w Eksploratorze plików na folder, a następnie wciśnij lewy Shift i trzymając go przywołaj menu kontekstowe prawym przyciskiem myszki. Pojawi się wóczas dodatkowa funkcja - Otwórz tutaj okno programu PowerShell. Po jej wyborze masz wiersz poleceń ustawiony na wskazany folder.

Polecenia - każde polecenie wprowadzane w konsoli potwierdza się klawiszem [Enter]. Klawiszami [Strzałka w górę] i [Strzałka w dół] możesz przeskakiwać pomiędzy poleceniami, które były wpisywane w konsoli tekstowej podczas bieżącej sesji. Aby przywołać wskazówki dotyczące składni danego polecenia, wystarczy przywołać go z argumentem /?.

Kopiowanie elementów wyświetlanych w konsoli. Niekiedy trzeba wpisywać w kolejnych poleceniach elementy wyświetlane w konsoli. Podczas przepisywania często zdarza się popełniać błędy – szczególnie, gdy chodzi o długie i komplikowane ciągi znaków takie jak np. adresy IPv6. Wówczas można skopiować żądany element do Schowka. Wystarczy zaznaczyć tekst (zostanie podświetlony na biało) i skopiować go, wciskając Ctrl+C, a potem wkleić za pomocą Ctrl+V.

Podstawowe komendy obsługi konsoli CMD

Doświadczeni użytkownicy systemu Windows z pewnością znają na pamięć podstawowe polecenia konsoli tekstowej. Dla pozostałych osób zamieszczamy poniżej krótkie wprowadzenie.

Przemieszczanie się między katalogami:

• wpisując polecenie cd <ścieżka>, dostaniesz się do podanego katalogu. Jako ścieżkę podaje się przynajmniej nazwę katalogu podrzędnego, np. cd temp. Możesz jednak wpisać całą ścieżkę dostępu, np. cd d:danemoje fotografie
• parametr /d umożliwia przechodzenie do katalogu na innym dysku, np. cd /d e:danemoje fotografie

Warto nadmienić, że konsola podpowiada nazwy dostępnych podkatalogów – wystarczy rozpocząć wpisywanie nazwy i nacisnąć klawisz [Tab].

Poleceniem cd.. dostaniesz się do katalogu nadrzędnego, zaś poleceniem cd do katalogu głównego na bieżącym dysku.

Aby przeskoczyć do katalogu głównego na innym dysku, wystarczy wpisać jego literę i dwukropek, np. d:.

Wyświetlanie zawartości bieżącego katalogu

W tym celu wystarczy wpisać polecenie dir. Jeśli dołączysz argument /s, polecenie uwzględni podkatalogi. Jeśli chcesz, aby system zapisał listę wynikową w pliku tekstowym, przekieruj strumień docelowy do pliku, np. dir > lista.txt

Podany plik zostanie utworzony, a jeśli już istnieje, jego zawartość zostanie nadpisana. Jeśli chcesz dopisać wyniki do istniejącego pliku, sformułuj polecenie w następujący sposób: dir >> lista.txt. Takie przekierowywanie można stosować w większości poleceń konsolowych.

Usuwanie plików. Do wykonywania tej operacji służy polecenie del <nazwa_pliku>. W tym i innych poleceniach można stosować symbole wieloznaczne * i ?. Gwiazdka oznacza dowolny ciąg znaków (także pusty), pytajnik zaś dowolny znak. Oto przykłady:

• del *.* – usuwa wszystkie pliki w bieżącym katalogu;
• del *.tmp /s – usuwa pliki o rozszerzeniu TMP w bieżącym katalogu i wszystkich podkatalogach;
• del dok*.* – usuwa wszystkie pliki, których nazwa rozpoczyna się od ciągu dok

Zakładanie i usuwanie katalogów

Aby utworzyć podkatalog w bieżącym katalogu, trzeba wpisać md <nazwa_podkatalogu>. Poleceniem rd <nazwa_podkatalogu> usuniesz podkatalog – przedtem trzeba go jednak opróżnić.

Ścieżka dostępu do plików wykonywalnych

Poleceniem path przywołasz domyślną ścieżkę wyszukiwania, a więc spis ścieżek, w których system poszukuje poleceń zewnętrznych i plik wykonywalnych. Jeśli katalog, w którym znajduje się dany program lub polecenie zewnętrzne, jest ujęty w ścieżce domyślnej, nie trzeba jej podawać, wprowadzając polecenie. Jeżeli więc nie chcesz wpisywać w powyższym przykładzie polecenia nircmd.exe mutesysvolume 1, dołącz podkatalog, w którym mieści się plik Nircmd.exe, do domyślnej ścieżki wyszukiwania. Wpisz w tym celu

path c:nirsoft; %path%

Zmienna %path% powoduje zachowanie dotychczasowych katalogów jako domyślnej ścieżki wyszukiwania. Jednak ustawienie to obowiązuje tylko w bieżącej sesji i jest usuwane wraz z zamknięciem lub restartem Windows. Jeżeli chcesz wprowadzić je na stałe, wprowadź zmiany w zmiennej środowiskowej zdefiniowanej we właściwościach systemu. Naciśnij w tym celu klawisze [Windows Pause]. Wskaż polecenie Zaawansowane właściwości systemu, przeskocz na kartę Zaawansowane i kliknij przycisk Zmienne środowiskowe. Następnie zaznacz wpis Path w rubryce Zmienne systemowe i kliknij przycisk Edytuj tuż poniżej. Umieść średnik na końcu pola Wartość zmiennej i dopisz (bez spacji) żądaną ścieżkę.

Gdy starszy Windows odmawia posłuszeństwa

Jest kilka poleceń konsolowych, które pomagają podczas problemów z uruchomieniem systemu. Płyty instalacyjne z systemami od Windows Vista wzwyż obsługują polecenie, pozwalające na dokonanie naprawy. Jeśli jeszcze używasz Windows 8, 8.1 lub 7 - to porada dla Ciebie. Jeśli nie - przeskocz do kolejnego rozdziału.

• uruchom system z płyty instalacyjnej systemu
• w Windows 8 potwierdź wybór języka, po czym kliknij kolejno Rozwiąż problemy | Opcje zaawansowane | Naprawa automatyczna
• wybierz egzemplarz systemu, który nie daje się uruchomić
• w Viście i Windows 7 poszczególne czynności wykonuje się bardzo podobnie.

Przedstawiona funkcja analizuję stan systemu i próbuje usunąć problemy z rozruchem. Gdy operacja przebiegnie pomyślnie, system uruchomi się automatycznie. W przeciwnym razie trzeba usunąć problem ręcznie, a wówczas nieocenioną pomocą okazują się polecenia konsoli CMD. Aby dostać się do niej, uruchom system z płyty instalacyjnej, wybierz język, po czym kliknij Rozwiąż problemy | Opcje zaawansowane | Wiersz polecenia.

Naprawa środowiska rozruchowego w Viście, Windows 7 i 8

Polecenie konsolowe bootrec zapewnia kilka parametrów, które pomagają w rozwiązywaniu problemów z uruchamianiem Windows.

• argument /fixboot pozwala zapisać nowy sektor rozruchowy na partycji systemowej;
• argument /fixmbr tworzy na dysku nowy sektor MBR (Master Boot Record) ;
• argument /rebuildbcd inicjuje poszukiwanie egzemplarzy zainstalowanego Windows na twardym dysku, po czym pozwala użytkownikowi wskazać egzemplarz, który ma uruchamiać się automatycznie.

Całe polecenie ma następującą postać:

bootrec /fixmbr

W systemie Windows XP (nie sądzimy, aby w 2021 roku ktoś go używał, ale informujemy na wszelki wypadek) wspomniane parametry funkcjonują jako oddzielne polecenia. Aby naprawić środowisko rozruchowe, uruchom system z płyty instalacyjnej i naciśnij klawisz [R]. Na ekranie pojawi się okno konsoli tekstowej. Teraz możesz wpisać w niej kolejno polecenia: fixmbr, fixboot i bootcfg /rebuild.

Przydatne polecenia konsolowe w Windows

Poniżej zamieszczamy zestawienie najciekawszych poleceń stosowanych w konsoli CMD.

• wyświetlanie nazwy użytkownika - wpisując polecenie whoami, przywołasz nazwę bieżącego konta użytkownika. Po wpisaniu następującego polecenia Windows wyświetla wszystkie konta wraz z licznymi informacjami: whoami /all
• nagrywanie pliku obrazu - wersja 7 i nowsze edycje systemu Windows potrafią nagrywać płyty CD i DVD z zawartości w pliku obrazu ISO. Czynność tę można wygodnie wykonać z konsoli tekstowej. Jeśli nazwa pliku to np. test.iso i mieści się on w głównym katalogu dysku D:, a nagrywarce CD/DVD jest przypisana litera E:, należy wpisać następujące polecenie: isoburn /Q E: D:test.iso
• szyfrowanie plików - niektóre wersje systemu Windows zapewniają skuteczną metodę zabezpieczania plików i folderów przed nieautoryzowanym dostępem. Mowa o szyfrowaniu EFS (Encrypted File System). Przywołuje się ją w Eksploratorze, klikając plik lub folder prawym przyciskiem myszy i wskazując Właściwości | Ogólne | Zaawansowane. To samo można zrobić szybciej w oknie konsoli. Poniższe polecenie szyfruje wszystkie pliki z rozszerzeniem JPG znajdujące się w bieżącym katalogu: cipher /e *.jpg
• odszyfrowanie plików - aby odszyfrować pliki, zastąp argument /e argumentem /d. W edycjach Windows 7 Home i Windows 8 Standard funkcjonalność systemu EFS ogranicza się do deszyfrowania przy użyciu parametru /d
• wyszukiwanie łańcuchów w plikach tekstowych - chcesz znaleźć określonej informacji, np. nazwy komputera PC-114A, w pliku protokołu składającego się z wieluset wpisów. W tej sytuacji pomoże ci polecenie find, które wyszuka żądany ciąg znaków i zapisze rezultaty w pliku: find "PC-114A" C:protokol.txt > C:rezultat.txt
• definiowanie tzw. twardych łączy - łącza tego typu (zwane także łączami stałymi i dowiązaniami twardymi) to skróty szczególnego rodzaju. W systemie wyglądają jak pliki, do których się odnoszą. Takie rozwiązanie przydaje się np. w sytuacji, gdy potrzebny jest ten sam plik konfiguracyjny w dwóch oddzielnych folderach. Twarde łącze musi być umieszczone na tej samej partycji co plik docelowy. Oto przykład: fsutil hardlink create sys-mail.ini D:Toolssys-mail.ini
• naprawianie plików systemowych. Gdy twój system bezustannie zawiesza się, a przyczyną tego jest uszkodzony plik systemowy, skorzystaj z polecenia sfc, aby zastąpić go nienaruszonym egzemplarzem. Uruchom konsolę tekstową z uprawnieniami administratora, po czym wpisz sfc /scannow

Polecenia sieciowe

Polecenia konsolowe przydają się także w sieci lokalnej. Za ich pomocą np. ustalisz szybko adres MAC karty sieciowej w swoim pececie i sprawdzisz dostępność określonego komputera w sieci.

• ustalanie adresu IP - poleceniem ipconfig przywołasz bieżący adres IP swojego komputera. Jeśli wyposażyłeś komputer w więcej niż jedną kartę sieciową lub korzystasz z oprogramowania wirtualizującego, na ekranie pojawią się adresy wszystkich kart sieciowych. Parametrem /renew przydzielisz urządzeniu określony adres IP. W ten sposób można usunąć drobne problemy występujące w sieci lokalnej.
• ustalanie adresu MAC - każde urządzenie sieciowe ma własny adres MAC przydzielony przez producenta. Niekiedy adres ten jest wymagany do wykonania pewnych operacji w sieci – np. skonfigurowania sieci w menu routera. Do ustalenia adresu MAC służy polecenie getmac, jednak warto stosować je z argumentem /V, bo wówczas system podaje także nazwy kart sieciowych.
• sprawdzanie dostępności komputera w sieci - gdy podłączysz kolejny komputer do sieci lokalnej, a nie pojawi się w oknie otoczenia sieciowego, sprawdź, czy odpowiada na żądanie echa (ping). Sprawdź w danym komputerze jego adres IP, po czym wpisz polecenie ping <adres IP sprawdzanego komputera>
• przywoływanie połączeń sieciowych - polecenie netstat wyświetla bieżące połączenia sieciowe TCP i UDP danego komputera. Przy nawiązaniu wielu połączeń internetowych zestawienie jest mało czytelne. W tej sytuacji lepiej przeanalizować je za pomocą narzędzia w interfejsie graficznym Windows. Godny polecenia jest np. program CurrPorts. Pozwala dowolnie sortować listę połączeń.
• zarządzanie usługami sieciowymi - za pomocą polecenia net możesz zarządzać wieloma funkcjami w sieci lokalnej. Narzędzie obsługuje około 20 argumentów podstawowych i jeszcze więcej argumentów podrzędnych. Zestawienie podstawowych uzyskasz, wpisując net /?. Jednym z najczęściej używanych argumentów jest use. Pozwala m.in. mapować foldery udostępnione w sieci lokalnej, aby były dostępne niczym dyski lokalne. Aby uzyskać pomoc, wpisz net use /?

Nie wszystkie parametry polecenia net są związane z zastosowaniami sieciowymi. Pozwala ono także zarządzań kontami użytkowników. Wpisując polecenie net accounts, przywołasz zasady grupy dla bieżącego konta (np. maksymalny czas ważności hasła). Poleceniem net localgroup uzyskasz spis zdefiniowanych w systemie lokalnych grup użytkowników. Aby utworzyć nową grupę o nazwie Testerzy, wprowadź polecenie net localgroup add Testerzy.

Poleceniem net localgroup add Testerzy tester1 utworzysz nowe konto użytkownika o nazwie tester1 w obrębie grupy lokalnej Testerzy. Listę kont użytkowników otrzymasz, wpisując net user, a informację na temat określonego konta uzyskasz poleceniem net user <konto>, a więc np. net user Administrator. Aby utworzyć konto użytkownika Nowy i przydzielić mu hasło, wystarczy wpisać net user <Konto> <Haslo> /add. Zmiana hasła użytkownika jest możliwa poleceniem net user <Konto> *. System poprosi o wprowadzenie i potwierdzenie nowego hasła. Do usuwania kont użytkowników służy polecenie net user <Konto> /delete. Będąc administratorem, można ograniczać użytkownikom dostęp do systemu za pomocą parametru /times.

Oto przykład: net user Damian /times:W-Pt,14-17;S-Pn,10-18. System akceptuje tylko pełne godziny. Tylko w podanych porach będzie można zalogować się w systemie. Jeśli chcesz wymusić zamknięcie systemu o określonej godzinie, przywołaj Harmonogram zadań i utwórz nowe zadanie, przywołując program Shutdown.exe i określając żądane pory. Aby anulować blokadę logowania, wpisz net user Damian /times:all.

Poleceniem net share przywołasz wykaz wszystkich udziałów, a więc udostępnionych folderów w komputerze lokalnym. Korzystając z argumentów /grant i /delete, można przydzielać wskazanym użytkownikom określone uprawnienia (READ, CHANGE lub FULL) do zasobów. Wpisz polecenie net help share | more, aby uzyskać więcej informacji.

W komputerach pełniących funkcję serwerów przydaje się polecenie net session. Wyświetla spis bieżących sesji, a więc podłączonych komputerów. Argument /delete pozwala zamykać wskazaną sesję. Dodatkowa powłoka poleceń sieciowych to netsh. Aby przywołać listę dostępnych poleceń, wpisz netsh help | more, zaś pomoc do określonego polecenia uzyskasz, wpisując netsh <polecenie> ?. Oto przykład zastosowania. Aby odinstalować obsługę protokołu TCP/IPv6 (obecnie nie jest w powszechnym użyciu) i przywrócić domyślną konfigurację protokołu TCP/IP, wystarczy wprowadzić dwa poniższe polecenia:

• netsh interface ipv6 uninstall
• netsh interface ip reset c:resetlog.txt

Polecenie nslookup wyświetli informację o bieżącym serwerze DNS. W razie potrzeby można nim sprawdzać adresy IP żądanych domen, np. nslookup www.pcworld.pl.

Dodatkowe komendy

Wybudzanie komputera w sieci

Czynność tę wykonasz narzędziem Wol. Uśpiony komputer musi być jednak podłączony do sieci lokalnej za pomocą kabla LAN. Opisana metoda nie działa w sieciach bezprzewodowych. Oprócz tego płyta główna musi obsługiwać funkcję Wake On LAN, ta zaś powinna być włączona w BIOS-ie. Jako argument trzeba podać adres MAC (patrz wyżej), aby poinformować narzędzie, który komputer ma zostać wybudzony. Oto przykład:

wol 5c9d32b5f287

Usuwanie zablokowanych plików

Polecenie delnext przydaje się, gdy Windows lub jedna z aplikacji zablokuje plik, wskutek czego nie można go usunąć. Narzędzie DelNext.exe zainicjuje usunięcie pliku podczas kolejnego uruchamiania Windows, zanim system zdąży ponownie zablokować dany plik. W parametrze /d należy podać ścieżkę dostępu do niechcianego pliku wraz z jego nazwą, ujmując te dane w cudzysłów. Oto przykład:

delnext /d "N:temp" test.docx