Windows od podszewki

Wejście do Windows zaczyna się fanfarami i hucznym powitaniem w systemowym holu. Wprowadzasz hasło, dostajesz klucz, a hotelowy boy czeka w windzie, żeby cię odprowadzić pod same drzwi pokoju. Jednak tym razem zamiast do zbytkownych apartamentów udamy się do mrocznych piwnic systemu...

Przechadzkę po systemie rozpoczniemy tym razem wśród wystających rur kanalizacyjnych, szybów wentylacyjnych i przewodów elektrycznych. Próżno szukać tu uprzejmego personelu i pomocnych kreatorów. Szare ściany zamiast barwnych tapet. Za to mnóstwo rozrzuconych narzędzi i przyćmione światło neonówki.

Zostawiamy za sobą pstre okna i menu, skupiając uwagę na oknie wiersza poleceń. Stanowi swoiste centrum dowodzenia systemu, które przyjmuje rozkazy użytkownika i przetwarza je wiersz po wierszu. Pokażemy, że wiersz poleceń niesłusznie pozostaje w cieniu graficznych fidrygałek. Przede wszystkim w Windows 2000 i XP nie jest reliktem z epoki DOS-u, lecz potężnym zestawem narzędzi. Zawsze, gdy nie osiągasz celu standardowymi metodami systemu, możesz skorzystać z trybu tekstowego, który da ci dostęp do wielu sztuczek i dodatkowych funkcji.

Polecenia, które przedstawiamy na kolejnych łamach, działają w oknie wiersza poleceń, przywoływanym za pomocą menu Start | Programy | Akcesoria | Wiersz poleceń (lub Tryb MS-DOS w Windows 98/Me). Alternatywnie można ich używać, klikając menu Start | Uruchom, jednak zwykle lepiej sprawdza się pierwsze rozwiązanie.

Aby zapoznać się z bogatymi możliwościami opisywanych metod i poleceń, musisz zainwestować sporo czasu, jednak warto go poświęcić. Dzięki ukrytym funkcjom wyciągniesz z systemu więcej niż standardowymi narzędziami.

A nawet gdy uda się dopiąć swego w kolorowych oknach, kilka wstukanych poleceń lub własny plik wsadowy pozwoli ci szybciej trafić do wyznaczonego celu.

Narzędzia systemowe

Menu Start więcej ukrywa niż pokazuje. Wiele narzędzi Windows nie znalazło tu swojego miejsca. Po części są to programy niedysponujące własnym interfejsem, działające w obrębie wiersza poleceń (w Windows NT4, 2000 i XP jest to plik CMD.EXE, w Windows 98/Me COMMAND.COM), lecz oferujące bogatszy zbiór możliwości od swych graficznych odpowiedników.

1. Pokładowe centrum informacji - 2000, XP

Narzędzie dołączone do systemu w postaci pliku SYSTEMINFO.EXE to swoisty szwajcarski scyzoryk wśród programów diagnostycznych Windows. Tymczasem pozostawione w ukryciu jest zupełnie nieznane większości użytkownikom. Wystarczy otworzyć okno wiersza poleceń i wpisać systeminfo, a na ekranie pojawi się zestawienie informacji o konfiguracji systemu, sieci i zainstalowanego sprzętu.

Przedstawiony program pozwala w szybki sposób uzyskiwać wiele danych diagnostycznych, których próżno szukać w innych źródłach. Za przykład może posłużyć data pierwotnej instalacji, która zdradza, kiedy zainstalowana została obecna wersja systemu operacyjnego (wiersz "Data oryginalnej instalacji"). Oprócz tego możesz ustalić co do sekundy, jak długo system działa od ostatniego uruchomienia lub zrestartowania (wiersz "Czas pracy systemu").

Jeśli interesują cię tylko wybrane informacje diagnostyczne, możesz je odfiltrować, przesyłając wyniki programu SYSTEMINFO.EXE potokowo do polecenia find. Aby sprawdzić na przykład tylko to, ile czasu upłynęło od ostatniego restartu, wpisz w wierszu poleceń:

systeminfo.exe | find "Czas pracy systemu"

Jeżeli dość często potrzebujesz określonej informacji, umieść jej przywołanie w pliku wsadowym. Dzięki temu będziesz miał do niej szybszy dostęp.

2. Pliki w użyciu - XP Professional

Za pomocą narzędzia OPENFILES.EXE, które działa w oknie wiersza poleceń, można na bieżąco nadzorować użytkowanie plików przez poszczególnych użytkowników. Dysponując uprawnieniami administratora, możesz nawet dokonać ingerencji, zamykając otwierane przez nich zbiory. Program nadaje się do stosowania w sieciach, a także lokalnie.

Przywołane bez parametrów narzędzie OPENFILES.EXE wyświetla wszystkie pliki w udostępnionych przez ciebie folderach, w danej chwili otwarte przez innych użytkowników. Przed każdym plikiem na liście figuruje identyfikator (ID) i nazwa użytkownika. Te dane są konieczne do jednoznacznego ustalenia, kto otworzył plik. Gdy dwie osoby odwołają się równolegle do tego samego pliku, Openfiles wyświetli go w dwóch egzemplarzach, przyporządkowując im oddzielne identyfikatory - podobnie jak system ope-racyjny przydziela identyfikatory procesów poszczególnym egzemplarzom (zwanym potocznie instancjami) danej aplikacji.

Dzięki temu możesz sprawdzać w obrębie sieci Microsoft Networks, czy ktoś korzysta w danej chwili z plików na udostępnionym przez ciebie dysku. Jeśli tak, wstrzymasz się na moment przed zamknięciem systemu, aby ta osoba mogła skończyć pracę.

Dysponując uprawnieniami administratora systemu, możesz z drugiej strony wymusić zamknięcie określonego pliku. Użyj do tego celu polecenia:

openfiles /disconnect /id <id>

Zamiast zmiennej <id> należy wstawić identyfikator pliku podany przez polecenie Openfiles (wpisane bez parametrów). Z kolei za pomocą polecenia

openfiles /disconnect /a <user>

zamkniesz za jednym zamachem wszystkie pliki otwarte przez określonego użytkownika. Jego identyfikator należy podać w miejscu zmiennej <user>.

Chcąc używać narzędzia Openfiles w trybie lokalnym, wprowadź następujące polecenie

openfiles/local on

a następnie zrestartuj system. Od tej pory Openfiles będzie wyświetlać listę aplikacji i otwieranych przez nie plików. Jest to przydatne np. w razie problemów podczas odłączania wymiennego nośnika danych, takiego jak zewnętrzny napęd czy dysk USB. Komunikat alarmowy, który pojawia się wówczas na ekranie, zdradza jedynie, że jakiś program w dalszym ciągu odwołuje się do nośnika. Aby ustalić jego nazwę, wpisz polecenie

openfiles | find /i "z:"

W powyższym przykładzie założyliśmy, że nie można odłączyć dysku z literą Z: - jeśli w twoim przypadku chodzi o napęd z innym identyfikatorem literowym, dokonaj odpowiedniej zmiany. Po ustaleniu aplikacji, która odwołuje się do plików na wymiennym nośniku danych, zamknij ją, a wówczas będziesz mógł bez problemu odłączyć dysk.