Wirus w systemie. Oto 15 oznak jego obecności

Otrzymujesz wiadomość od fałszywego antywirusa

Niespodziewanie na Twoim komputerze lub urządzeniu mobilnym wyskakuje okienko z informacją, że komputer został zainfekowany. Pochodzi ona rzekomo od programu antywirusowego, który proponuje od razu przeskanowanie systemu w celu - oczywiście - znalezienia i usunięcia zagrożeń. I możesz mieć pewność, że znajdzie ich mnóstwo, a następnie zaproponuje usunięcie, czyli... wprowadzenie do systemu kolejnych zainfekowanych plików. Obecnie ten sposób infekcji występuje rzadziej, niż kilka lat temu, jednak dobrze wiedzieć, jak zachować się w obliczu takiego zagrożenia. A skąd właściwie się wzięło? Może pochodzić zarówno z udanego włamania, jak i mieć inne źródła - fałszywe antywirusy często podczepiają się pod przeglądarki, a dopiero zgoda na skan/usunięcie rzekomych zagrożeń pozwala na instalację właściwego, złośliwego kodu na maszynie.

Co robić? Jeśli masz szczęście, wystarczy zamknąć przeglądarkę i gotowe - po ponownym jej uruchomieniu propozycja skanowania komputera nie zostanie ponownie wyświetlona. Jeśli jednak sytuacja się powtarza, można spróbować przywrócić przeglądarkę od ustawień fabrycznych. Gorszy scenariusz to pokazywanie się okienka fałszywego antywirusa na skutek zhakowania komputera (często dzieje się tak poprzez brak aktualizacji oprogramowania lub inżynierię socjalną). W tym przypadku może pomóc przywrócenie kopii zapasowej za pomocą punktu przywracania systemu.

Warto zauważyć, że fałszywe antywirusy podszywają się często pod firmy naprawdę produkujące oprogramowanie antywirusowe, a nawet sam Microsoft. W niektórych przypadkach zamiast propozycji skanowania oferowana jest instalacja darmowej aplikacji, która ma usunąć szkodniki - jeśli nieświadoma osoba zgodzi się na to, da wirusowi dostęp do całego systemu operacyjnego. Zdarzają się przypadki, że program do usuwania szkodników pochodzi od jakiejś nieznanej firmy. Po znalezieniu zagrożeń może je usunąć, ale należy uiścić opłatę aktywacyjną - podając numer karty kredytowej. Oczywiście bardzo ucieszy to przestępcę, który wykorzysta go do pobrania znacznie większych pieniędzy.

W przeglądarce pokazują się niechciane przez Ciebie paski

Tego typu szkodniki pojawiały się od początku XXI wieku, a choć obecnie są rzadkością, to wciąż zdarzają się przypadki takich ataków. Bardzo łatwo je rozpoznać - w przeglądarce pojawiają się dodatkowe paski narzędziowe, nie będące dziełem jej producenta.

Co robić? Większość przeglądarek pozwala na przeglądanie i usuwanie pasków z poziomu własnych opcji. Jeśli nie masz opcji usunięcia intruza, wówczas spróbuj przywrócić przeglądarkę do ustawień fabrycznych. Jeśli i to nie pomoże, pozostaje użycie dobrego programu antywirusowego, jak np. Bitdefender czy Norton, do usunięcia szkodnika lub przywrócenie kopii zapasowej. Prewencją w tym przypadku jest regularne aktualizowanie przeglądarki oraz nie korzystanie z ofert instalacji czegokolwiek, co oferowane jest przez nowy pasek.

Wyszukiwanie przekierowuje na inne witryny

Jedną z oznak zhakowania jest przekierowywanie przez wyszukiwarkę użytkownika w miejsce, do którego wcale nie chciał trafić. Na przykład wpisujesz do wyszukiwarki "pies", a w wynikach masz strony bukmacherskie lub jesteś na taką przekierowywany. Właściciel witryny, do której prowadzi przekierowanie, płaci hakerowi za każde wejście na nią. Jednak nie znaczy to, że te osoby współpracują ze sobą - właściciel może nie mieć pojęcia, że wejścia na stronę pochodzą ze złośliwego przekierowania.

Co robić? Podobnie jak w przypadku szkodliwych pasków, także i tutaj może pomóc reset przeglądarki do ustawień fabrycznych, przeskanowanie systemu dobrym programem antywirusowym, a także skorzystanie z punktu przywracania systemu.

Bardziej zaawansowani użytkownicy mogą sprawdzić, czy są jakieś złośliwe przekierowania. W tym celu należy otworzyć (np. Notatnikiem) plik pod adresem C:\Windows\System32\drivers\etc\hosts. Jeśli jest tam złośliwe przekierowanie, można je po prostu skasować.

Niespodziewanie wyskakują okienka z reklamami lub wiadomościami

To najbardziej widoczny i irytujący objaw zawirusowania komputera. Jeśli na stronach pojawiają się niespodziewanie wyskakujące okienka - a wcześniej tak nie było - z pewnością coś siedzi w systemie i potrafi ominąć wbudowane w daną przeglądarkę zabezpieczenia przeciwko wyskakującym okienkom (pop-up). Przypomina to spam, ale dostarczany nie przez e-maile, ale przeglądarki. Małe okienka to jeszcze pół biedy, ale mogą wyskakiwać pełnoekranowe oraz takie, których zamknięcie wiąże się z naciśnięciem na uciekający przed kursorem krzyżyk - co może prowadzić do frustracji.

Co robić? Zastosuje te same metody, co w przypadku dwóch poprzednich szkodników.

Twoi znajomi w sieciach społecznościowych dostają od Ciebie zaproszenia - bez Twojej wiedzy

Od czasu do czasu zdarza się, że ktoś prześle Ci zaproszenie do grona znajomych albo polubienia strony, która jest dość daleka od Twoich zainteresowań. Oczywiście zaczynasz się zastanawiać, o co chodzi? Czasem zdarza się, że ktoś, kogo już masz na liście znajomych, zaprasza Cię ponownie. Możesz także dostać prywatną wiadomość, w której znajomy prosi Cię o mniejszą lub większą pożyczkę. Każdy z tych objawów może świadczyć o tym, że konto znajomego zostało zhakowane i używane do próby wyłudzenia pieniędzy oraz zwiększania liczby fanów wskazanej witryny. Tak samo działa to w przypadku, gdy konto nie zostało zhakowane, ale ktoś wykradł do niego hasło.

Co robić? Przede wszystkim daj znać znajomemu o dziwnej aktywności z jego profilu. Jeśli z kolei to ludzie dostają dziwne zaproszenia od Ciebie, napisz na swojej tablicy, aby niczego nie akceptowali. Następnie zgłoś do działu wsparcia sieci społecznościowej ten incydent, a następnie zmień hasło do swojego konta. Zalecane jest ustawienia logowania za pomocą uwierzytelniania dwuskładnikowego - dzięki temu znacznie utrudnisz włamywaczom (a praktycznie uniemożliwisz) możliwość logowania się do Twojego konta bez Twojej wiedzy.

Twoje hasła online przestały działać

Wpisujesz hasło na stronie, ale nie działa? Sprawdzasz na poglądzie i widzisz, że jest prawidłowe, a dalej nie możesz się zalogować? Nie popadaj od razu w panikę. Zaczekaj 10 minut i spróbuj ponownie - czasem każda strona ma jakieś problemy techniczne. Jeśli jednak po tym czasie hasło nadal nie działa, prawdopodobnie ktoś je wykradł i zmienił na inne. Często ludzie nabierają się na phishing - np. przychodzi do nich e-mail od danej strony, w którym zostało napisane, że na koncie użytkownika odnotowano dziwną aktywność, itp. W celu zabezpieczenia konta wymagana jest zmiana hasła - i tutaj albo mamy link do fałszywej strony, na której należy wpisać (dla potwierdzenia, a naprawdę - dla pokazania go hakerowi) obecne hasło i podać nowe. Oczywiście ta zmiana nic nie da - strona jest stworzona tylko po to, aby przejąć hasło, dzięki któremu oszust loguje się na daną stronę i w ustawieniach konta zmienia je na własne. W ekstremalnych przypadkach cybeprzestępca zyskuje tą metodą dane logowania do konta bankowego.

Co robić? Przede wszystkim natychmiast zgłosić do wsparcia technicznego strony tą sytuację, a następnie czekać na instrukcje. Niestety, samodzielnie nic nie da się zrobić. Po odzyskaniu hasła zabezpiecz się tak, jak w poprzednim przypadku - ustaw logowanie za pomocą uwierzytelniania dwuskładnikowego. Jeśli na danej stronie przechowywane były informacje powiązane z innymi usługami lub serwisami, natychmiast zmień do nich hasła. I pamiętaj - strony internetowe niezwykle rzadko proszą e-mailowo o zmianę hasła. Jeśli dostaniesz taką wiadomość, skontaktuj się z witryną, aby potwierdziła, że to mail od niej - ale nie korzystaj z tego linka, z którego przyszła wiadomość, a oficjalnego, znajdującego się w dziale kontaktowym witryny. Możesz także zadzwonić - jeśli jest taka możliwość.

Odkrywasz zainstalowane aplikacje, których nie znasz

Jeśli widzisz w swoim systemie zainstalowane aplikacje, a nie możesz sobie przypomnieć, aby były przez Ciebie instalowane, jest to oznaka wirusa. Przed laty malware modyfikowało normalne aplikacje w systemie, aby lepiej się ukryć. Obecnie większość malware to trojany i robaki (worms), które po prostu udają normalne programy. Często użytkownik pobiera je i instaluje z własnej woli, nie czytając regulaminu ani licencji użytkowania, a aplikacje te pobierają i instalują kolejne. Czasem już w trakcie instalacji pierwszego pojawia się propozycja instalacji dodatkowego - czasem nie ma opcji jego odznaczenia.

Co robić? Odinstalować nieznane i niechciane aplikacje. Pełną listę programów zainstalowanych w systemie znajdziesz zarówno w ustawieniach systemowych, jak i programach do optymalizacji, np. CCleaner, Process Explorer i innych. Jeśli co do którejś z aplikacji masz wątpliwości, wówczas po prostu znajdź o niej informacje w sieci.

Kursor myszki zaczyna "żyć własnym życiem"

Jeśli niespodziewanie kursor zaczyna sam się przemieszczać, z pewnością system został zainfekowany i przejęty. W co bardziej bezczelnych malware potrafi on nawet klikać na wybrane aplikacje, powodując ich uruchomienie. Nie jest to tak powszechnie spotykane, jak inne rodzaje ataków - haker musi najpierw włamać się do komputera, zaczekać w ukryciu przez jakiś czas, a następnie zaczyna działanie, którego celem może być np. kradzież pieniędzy z konta.

Co robić? Jeśli kursor myszki zaczyna "żyć własnym życiem", obserwuj go chwilę - to pokaże Ci, jaki jest cel ataku. Nie daj się oczywiście okraść - wykonaj kilka zrzutów ekranu na dowód, a następnie wyłącz komputer, odłącz go od internetu i udaj się do serwisu komputerowego lub wezwij eksperta. Usunięcie tego szkodnika to rzecz, która wymaga prawdziwego fachowca. Skorzystaj z innego, niezainfekowanego urządzenia, aby pozmieniać hasła i loginy w używanych przez Ciebie serwisach i stronach, sprawdź też wszystkie konta, na których trzymasz pieniądze. Pozbycie się tego malware jest możliwe jedynie poprzez przywrócenie komputera do stanu przed infekcją.

Aplikacje ochronne, menadżer zadań i/lub edytor rejestru są wyłączone

Powyższe sytuacje to z pewnością efekt działania złośliwego oprogramowania. Jeśli coś wyłączyło programy ochronne - nie Ty! - prawdopodobnie ktoś wdarł się do systemu, wykorzystując którąś z luk w nim lub zainstalowanym oprogramowaniu. Jeśli chodzi o menadżera i edytor, mogą się one włączać, jednak błyskawicznie znikają.

Co robić? Przywróć system do znanego, dobrego stanu za pomocą punkty przywracania systemu. Możesz także sprawdzić, czy nie pojawiły się jakieś nieznane aplikacje (patrz punkt 8). Gdy tak się stało, spróbuj je odinstalować, zresetuj komputer i zobacz, czy nadal będą zachodziły opisane efekty. Jeśli nie możesz ich odinstalować, spróbuj wykonać pełne, głębokie skanowanie programem antywirusowym po włączeniu systemu w trybie bezpiecznym.

Z konta bankowego znikają pieniądze

Włamywacze zazwyczaj nie kradną mniejszych kwot, ale starają się dokładnie wyczyścić konto. Taki przelew jest zazwyczaj wykonywany na rachunek w jakimś egzotycznym kraju. Zazwyczaj wejście na konto umożliwia im wspomniany wcześniej phishing. Po zdobyciu hasła czy numeru PIN, przestępca zmienia ustawienia konta i spokojnie przelewa pieniądze.

Co robić? Natychmiast zgłosić sprawę do banku. Wiele instytucji finansowych przewidziało taką sytuację i jest możliwy zwrot skradzionych pieniędzy. Jednak czasami trzeba dowodzić na drodze sądowej, że zostały skradzione. Najlepiej się zabezpieczyć, ustawiając potwierdzenie kodem SMS-owym każdej transakcji czy zmiany na koncie.

Ktoś przesyła Ci powiadomienie, że maszyna jest przejęta

Raport firmy Verizon podaje, że więcej organizacji zostało powiadomionych o zhakowaniu przez firmy trzecie, niż było to w stanie wykryć samodzielnie! Co robić, gdy dostajesz taką informację? Najlepiej wstrzymaj używanie maszyny i sprawdź, czy rzeczywiście zagnieździł się wirus - możesz to zrobić skanerem. Jeśli tak się stało, spróbuj użyć dobrego programu antywirusowego do usunięcia zagrożenia - najlepiej uruchom maszynę w trybie bezpiecznym. A co, jeśli nic nie działa? No cóż, w takiej sytuacji niezbędny będzie specjalista.

Twoje prywatne dane wyciekły

O tym, że Twoje prywatne dane wyciekły, nieprędko się dowiesz. Najpierw trafią do dark webu, zapewne w pakiecie z tysiącami innych. Nie jest to nic miłego, a gorzej, gdy są to ważne dane firmowe. W przypadku, gdy masz informacje o sobie w bazie danych jakiegoś serwisu i nastąpi w nim wyciek, prawo obliguje właściciela do poinformowania o tym fakcie maksymalnie do 72 godzin od wycieku. Gdy tylko otrzymasz o nim powiadomienie, natychmiast zmień hasła, które wyciekły. Nic więcej zrobić nie możesz.

Twoje dane logowania znajdują się w sieci

W dark webie znajdują się miliony loginów i haseł do tysięcy stron, serwisów i usług. Pochodzą z włamań, phishingu, a także wycieków z baz danych. Zazwyczaj o kradzieży swoich nigdy się o tym nie dowiesz - dlatego trzeba działać proaktywnie. Zalecane jest sprawdzanie co jakiś czas wiarygodnych źródeł - jak strona Have I Been Pwned - w celu sprawdzenia, czy nie znalazły się w wycieku lub kradzieży. Profesjonaliści mają także dodatkowe narzędzia (najczęściej płatne), jak KnowBe4’s Password Exposure Test, dzięki którym mogą sprawdzić, czy używane hasła są bezpieczne.

Co robić, gdy wykryjesz, że Twoje dane logowania znajdują się w sieci? Oczywiście je zmień i - jeśli jest to możliwe - wprowadź uwierzytelnianie dwuskładnikowe.

Obserwujesz podejrzany ruch sieciowy

Wiele szkodników zostało wykrytych dzięki zauważeniu dziwnego ruchu sieciowego. Na przykład źle ustawiony atak DDoS - serwery pewnej firmy były bombardowane olbrzymimi transferami plików z krajów, w których nie miała ona żadnych interesów. Gdyby firmy przykładały większa uwagę do obserwacji ruchu sieciowego, mniej potrzebna byłaby im pomoc po tym, gdy nastąpiło zhakowanie. Na przykład większość stacji roboczych nie powinna używać protokołów non-HTTP/non-HTTPS aby komunikować się z innymi miejscami w sieci.

Co robić, gdy wykrywasz podejrzany ruch, który ciężko wytłumaczyć? Najlepiej przerwać połączenie, a także zablokować źródło komunikacji przychodzącej.